دیدگاه مرحوم علامه سید عبدالله شبر رحمه الله درباره طب اسلامی

 از نظر امامان معصوم علیه السلام برای انواع راه های درمان و معالجه، حفظ سلامت، دفع بلاها، بیماری ها و آسیب ها توسط داروها، غذاها و ذکرها و دعاهای خاص روایات بسیار و اخبار فراوانی وجود دارد؛ بیش از آن که به شمار آید و گسترده تر از آن که بتوان آن ها را به حساب آورد.

امروزه و در این زمان، مرم به موارد کم ارزش تر روی آورده اند و احادیث اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم را رها کرده اند. علم حدیث درزمان ما متروک و رها شده است و به گونه ای گردیده که گویا هیچ چیزی وجود نداشته است؛ تنها به این دلیل که دانش های باطل در میان افراد نادانی که ادعای فضل و کمال دارند، رواج یافته است. با این که آنان خود اعتراف دارند علم، علم ناب تا زمانی که چشمه های وحی گرفته نشود سودمند نیست و حکمت تا زمانی که از آگاهان به شریعت و پناهان مردم گرفته نشود مؤثر نخواهد بود. در حدیث پیامبر صلی الله علیه و اله وسلم وارد شده است که فرمود: «من شهر دانشم و علی علیه السلام درب آن است. من شهر حکمتم و علی علیه السلام درب آن است و هر کس بخواهد وارد این شهر شود باید از درب آن وارد گردد. »[۱]

جای تعجب است گروهی از عالمان دینی سرشناس و دانشمندان بزرگوار به کتاب های پزشکی اهمیت داده و به آن ها مراجعه و اعتماد کرده اند، ولی به آن چه از ائمه معصومین علیه السلام وارد شده است کم ترین توجهی ندارند. دربرخی از اذهان فاسد و برای برخی از دارندگان تفکرات بی ارزش، این شبه پیش آمده است که آن چه از امامان در این باره وارد شده است، اگر حقیقت داشت، خلاف واقع در نمی آمد، در حالی که می بینیم در بسیاری از موارد از واقعیت تخلف می کند. بر این اساس، روایات مربوط به این موضوع را با توجیهاتی بسیار دور از حقیقت و به گونه ای ناصحیح توجیه کرده اند. این دیدگاه ، جهل محض و محض جهل است و بر کسی که کم ترین فهم و عقل را داراست پنهان نیست ما این مطلب رادر برخی از کتاب های خود به ویژه «مصابیح الأنوار فی حل مشکلات الأخبار» توضیح داده ایم و خلاصه اش این است که هر آن چه از امامان در این باره وارد شده است وبا واقع امر مطابقت نیافته، به دلیل فقدان خاصیت آن نیست، بلکه به این دلیل است که مانعی قوی (از تأثیر گذاری) وجود دارد.

به عنوان مثال، اگر پزشک ماهری به شخصی که دارای مزاج گرم است توصیه کند که مقداری از لعاب تخم قطونیا بخورد و او این کار انجام دهد، ولی قبل یا بعد از ان مقدار زیادی عسل استفاده و گرمای بدنش زیاد شود، این اتفاق دلیل تخلف خاصیت قطونیا نیست، بلکه دلیل تعارض عسل با این ماده است.

با این مثال می توان ایرادهای زیادی راکه درباره بسیار از اخبار مربوط بهدرمان و طول عمر، و دفع گرفتاری ها به واسطه دارویی خاص با عمل و دعای خاصی است، بر طرف نمود. مثلا زیارت امام حسین علیه السلام سبب طول عمر می شود، ولی در بسیاری موارد اتفاق می افتد که شخص زیارت کننده پس از آن می میرد، این به دلیل انجام برخی کارهایی است که باعث کوتاهی عمر می شود، مانند قطع رابطه با خویشاوندان، گناهان مربوط به دیگر بندگان و خودداری از ادای حقوق آنان و… هم چنین در مورد (خواص) تربت امام حسین علیه السلام و مانند آن نیز همین بحث جاری است.[۲]

کدمطلب:Dr97041801

نوشته دیدگاه علما و بزرگان درباره طب اسلامی – بخش چهارم: این قسمت دیدگاه علامه سید عبدالله شبر رحمه الله اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

در بیان سرفه

که تقسیم می شود به سرفه ای که از تری پیدا

نمود و سرفه ای که از خشکی است. اگر از تری باشد، علامتش آنستکه با تشنگی همراه نیست و درمان آن، خوردن مربای بنفشه است با روغن دانه صنوبر با روغن پسته و مالیدن روغن سوسن به حلق.

غذا: جو آب و مربای بنفشه و نبات

و اگر از خشکی باشد، علامتش تشنگی و احساس لذت از هوای سرد است.

درمانش جوشانده بنفشه و نیلوفر و دم الاخوین با خیار چنبر و شکر سرخ و بادام است.

غذا: جو آبی است که از خشخاش سفید و شکر بگیرند و موم مصفا و روغن بنفشه بر سینه بمالند.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۱۷pc

نوشته در بیان سرفه اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

کدمطلب:۹۷۰۵۱۸۰۳

خط مشی احیای سلامت در بازنشر مطالب مندرج در دیگر منابع

نوشته عوارض جراحی “کیسه صفرا” اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_بیان_اشکال_تنفس_و_بلع

و تورم زبان کوچک که به دموی و بلغمی می گردد.
علامت های دموی: درد شدید حلق، تنگی نفس و تب سخت است.
درمان آن: گرفتن مقدار کم خون به دفعات زیاد، تا قوت بدن کاهش نیابد.
سپس تنقیه با جوشانده میوجات و برگ خطمی و خیار چنبر و شکر سرخ، تا ماده به پائین کشانده گردد. بعد از آن، نرم کردن طبیعت و باز کردن حلق به آب عناب، مرکب به خیار چنبر و ترنجبین و شکر. بیاشامد آب عنب الثعلب و خیار چنبر و غرغره کند با آب تخم گشنیز و قنبید و خیار و انجیر پخته شده در لعاب تخم بذر کتان و تخم خیری و تخم خطمی سفید.
غذا، جو آب با عدس پوست گرفته و خشخاش و بیاشامد آب هندوانه.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۱۶pc

نوشته در بیان اشکال تنفس و بلع اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_درد_دندان_و_لثه

اگر دموی یا صفراوی باشد، علاجش زدن رگ قیفال و اسهال طبیعت به مطبوخ هلیله زرد و خیار چنبر است
و اگر بلغمی یا سوداوی باشد، درمان آن خوردن ایارج فیقرا و حب قوقایا و مضمضه سرکه ای است که در آن حنظل و خردل و عاقرقرحا پخته باشند.
خوراک، غذای لطیف.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۱۵pc

نوشته در درد دندان و لثه اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#گوش_درد

در گوش درد، که تقسیم می شود به: گوش درد حاصله از غلبه خون و ورم و گوش دردی که از بروز باد و سده های مختلف حاصل می گردد.

اگر از غلبه خون باشد، علامتش سرخی رنگ و ضربان دهانه گوش است؛ علاج آن: زدن رگ قیفال و اسهال طبیعت به آب میوه جات و هلیله زرد و خیار چنبر و شکر است و چکاندن روغن بادام پخته در گلابی و سرکه در گوش.

غذا: مزوره های آبغوره، انار ترش، ماش و عدس.

کدمطلب: ۹۷۰۴۰۶ ۱۴pc

نوشته گوش درد اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_تدبیر_زن_باردار_و_شیرده_و _اطفال

زن باردار، از خون گرفتن، حجامت، اسهال و قی جز در موارد حاجت باید احتراز جوید. از ترس و بی تابی، صداهای هولناک، استشمام بوهای غذا پرهیز نماید و به خوردن گلقند و سکنجبین به جهت تنقیه (پاک کردن) معده و از بین بردن تمایل به خاک خواری ملزم گردد.

اما زن شیرده آرامش و سکون را لازم شمرد.

اما در تدبیر بچه و به اعتدال نگاه داشتن اخلاقش، باید غضب، ترس یا غم یا بیداری بسیار به وی نرسانند، چه اینها نشاط طفل را گرفته، مانع رشد طبیعی اش می گردند.

منبع: قانونچه در طب، ص۸۱، تالیف محمودبن محمدبن عمر چغمینی.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۸pc

نوشته در تدبیر زن باردار و شیرده و اطفال اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_ضعف_بینایی_و_اشکریزش

علاج ضعف بینایی، غذای لطیف و تقویت دماغ با عطرهای موافق است.
و علاج اشکریزش، غذای لطیف و کشیدن سائیدهٔ هلیله کابلی و توتیا در چشم است.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۱۳pc

نوشته در ضعف بینایی و اشک ریزش اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#زکام

سیلان رطوبت از بطن مقدم دماغ به سوراخ های بینی را زکام گویند؛ اگر با سردرد، التهاب سر و سرخی صورت همراه باشد، درمانش زدن رگ قیفال و آشامیدن شراب بنفشه مخلوط با روغن بادام است و اگر علائم گرمی با آن همراه نبوده و بلغم غلیظ پخته زرد یا سفید خارج گردد، بیمار را به حال خود گذارند تا بهبود یابد و اگر ترشح سفید و رقیق باشد، سر را با پارچه های گرم بپوشانند و گیاه های خوشبو ببویند.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۱۲pc

نوشته زکام اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_چشم_درد_(رمد)

اگر درد با سرخی صورت و پری عروق همراه باشد،

درمانش زدن رگ قیفال، خون گرفتن (حجامت) از گودی پشت گردن و اسهال طبیعت به طبیخ هلیله زرد و میوه ها با خیار چنبر است

و با گذاشتن آب سرد یا گلاب سرد چشم را خنک نگاه داشته، غذا شوربای عدس و ماش و روغن بادام و نان و آبغوره و انار ترش

و اگر قرمزی چشم و سرخی رخسار با آن همراه نباشد و شب ها پلک چشم ها به هم بچسبد، علاجش خوردن حب شبیار و ایارج فیقرا و هر روز حمام گرفتن است و غذا زیر باج با روغن گل است.

کدمطلب: ۹۷۰۴۰۶ ۱۲pc

نوشته نکته های شنیدنی: چشم درد (رمد) اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نظرعلامه مجلسی رحمه الله درباره ی احادیث طبی

 گاه ممکن است دارو با بیماری شخص نیز هیچ تناسبی نداشته باشد و تنها از باب آزمون و سنجیدن باشد، تا از این رهگذر آن مومنی که از ایمان قوی برخوردار است، از آنکه خود را به ایمانیان منسوب میدارد یا یقینی سست دارد باز شناخته شود. در چنین وضعیتی اگر فرد، نخست آن دارو را به کار گیرد از آن اثر پذیرد و سودمند افتد، نه به واسطه خاصیت و طبع آن دارو، بلکه به واسطه یقین شخص به کسی که حدیث از او صادر شده است و نیز به واسطه یقین شخص به کسی که حدیث از او صادر شده است و نیز به واسطه یقین شخص و پیروی خالصانه او از امام، آن گونه که از تربت امام حسین علیه السلام و یا به تعویذ و ادعیه بهره جسته می شود.

گواه این حقیقت آن که می بینیم گروهی از شیعیان اساساً مدار عمل و کار درمان خویش را برروایت های رسیده از ائمه علیه السلام مبتنی ساخته اند و به پزشکان مراجعه نمی کرده اند، و در عین حال در مقایسه با کسانی که به پزشکان مراجعه می کنند، هم تندرست تر بوده اند و هم دارای عمری درازتر؛ مراجعه می کنند، هم تندرست تربوده اند و هم دارای عمری درازتر؛ مانند کسانی که به پیشگویی های منجمان توجهی نمی کنند و به سراغ منجمان نیز نمی روند، وبه جای آن بر خدای خویش توکل می ورزند و از رهگذر آیات و ادعیه، از اوقات نحس و از شر همه ی آفت ها و دشمن ها، به خدای خویش پناه می برند، و خوش فرجام تر، ثروتمند تر و کامیاب تر از کسانی اند که در همه کارهای خرد وکلان خود، به انتخاب ساعت مناسب پناه می برند و می خواهند از این طریق خود را از شرور و آفات محفوظ بدارند.[۱]

و مایه همه سه چیز است، بهداشت تن، پرهیز از زیان رساندن به آن و شستن تن از ماده فاسده، و در قرآن به هر سه اشاره شده است؛

«هر که بیمار است یا مسافر، روزه ماه رمضان رانگیرد و به شماره آن از روزهای دیگر روزه گیرد»[۲] برای آنکه سفر رنج آور است و تندرستی را بکاهد و روزه بدان بیفزاید، و روزه خوردن درآن رواست، برای بهداشت تن و بیماری هم چنین است.

و نیز «خود را نکشید»[۳] که از آن برای جواز تیمم هنگم ترس از به کار بردن آب سرد هنگام وضوء یا غسل استفاده شده است. (پرهیز از زیان رساندن به بدن)

«و برای او آزاریست از سرش کناره دهد،»[۴] که دلیل است بر جواز تراشیدن سر، برای محرم با خوف از زیان حبس بخار در سر برای صحت تن.[۵]

کدمطلب:Dr97041801

نوشته دیدگاه علما و بزرگان درباره طب اسلامی – بخش پنجم: این قسمت دیدگاه علامه مجلسی رحمه الله اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_بیان_قی_اسهال_و_تنقیه

قی ممکن است به استعمال دارو کنند، که مضر و پرمخاطره است و یا به وسیله طعام و آن معده را پاک ساخته، اعضای مجاور آن را سبک می نماید؛ اما شرط استعال اسهال، اینستکه قبلاً ملینات( داروهای نرم کننده) بخورد و پس از اسهال، آرامش گزیند و بودارهائی که ضد قی است مثل به، پودنه ( نعناع ) و سیب، بو کند و اگر اسهال فزونی یابد، چیزهای بند کننده بخورد و اگر دارو خورد و عمل نکرد، بهتر آنستکه طبیعت را به حرکت نیاورد (یعنی باخوردن مسهل دیگر به اسهال نکوشد)، اگر بیماری خطرناکی روی نداده باشد و اگر بروز کرده باشد، بهتر است به تنقیه مبادرت نمایند.

تنقیه، شکم و امعاء را از اخلاط پاک می نماید.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۱۰pc

نوشته نکته های شنیدنی: در بیان قی، اسهال و تنقیه اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_تدابیر_کودکان_جوانان_کهول_و_مشایخ

مزاج کودکان، گرم و تر است؛ پس باید غذا و هر تدبیری که برای آنها می شود، سرد و خشک باشد .

مزاح جوانان، گرم وخشک است؛ پس باید غذا و جمیع تدابیری که برای آنها می شود، سرد و تر باشد .

مزاج کهول، سرد و خشک است؛ پس بایستی غذا و جمیع تدابیر آنها گرم و تر باشد.

اما مزاج مشایخ، مختلف است. در اعضای اصلیه مانند قلب و جگر، سردوخشک است و رطوبت های بلغمی لابلای اعضایشان جمع می گردد؛ پس چون به اعراض ظاهری بنگریم، اگر مزاجشان سرد و خشک باشد، لازم است غذا و تدابیر شان گرم و تر باشد و اگر سرد و تر،

باید غذا و تدابیر شان گرم و خشک انتخاب گردد .

منبع: قانونچه در طب، ص۸۲، تالیف محمودبن محمدبن عمر چغمینی.

کدمطلب: ۹۷۰۴۰۶ ۹pc

نوشته در تدابیر کودکان، جوانان، کهول و مشایخ اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_تدبیر_بدن_به_حسب_فصول

در بهار، اول مبادرت به خون گرفتن و استعمال مسهل کند و از چیزهائی که مزاج را گرم و تر سازد، بپرهیزد.
در تابستان، سایه و مسکن و آرامش گزیند، غذا و مشروبات و ورزش را کم کند و اغذیه و اشربه که حرارت خون را کاهش دهد(مطفیات) و قی، به کار برد.
در پائیز بایستی از خشک کنندگان (مجففات)، نزدیکی به زن، آب، خواب در مکان سرد و گرمای ظهر و سردی صبح ها و شب ها و خوردن میوه ها پرهیز نماید و در ابتدای فصل به استفراغ کوشد. چیزهائی که مزاج را مختصری تر و گرم سازد، بخورد.
اما در زمستان، از خون گرفتن (فصد) و قی، دوری جوید و در موارد حاجت، اسهال روا دارد و غذا را افزون کند.

منبع: قانونچه در طب، ص۷۹، تالیف محمودبن محمدبن عمر چغمینی.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۷pc

نوشته در تدبیر بدن به حسب فصول اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#داروهای_تب_بر_از_نظر_طب_قدیم

خرفه—آشامیدن دمکرده ۱۰گرم از برگ خشک خرفه جهت قطع تب مفید است.

ترنجبین—در طبیعت گرم و تر و ملین تر از شیرخشت است.

تمرهندی—ترش مزه در طبیعت سرد و خشک، ملین، جهت قطع تبهای حاد و تشنگی مفید است.

انجیر تازه—جهت تسکین حرارت و تشنگی و سرفه و درد سینه مفید است.

سنجد—این میوه شیرین رنج تب را کم میکند. کودکان ده تا پنجاه عدد می توانند میل کنند.

عناب— مایه تربد مزاج و نرمش هاضمه و صاف کننده خون برای تب دارویی است نافع، برای طپش قلب مفید است خشک آن از تازه مفید تر است.

منبع: دکتر برای همه ص ۳۶۹.

کدمطلب:۹۷۰۳۲۹  ۲pc‌

خط مشی احیای سلامت در بازنشر مطالب مندرج در دیگر منابع 

نوشته داروهای تب بر از نظر طب اسلامی ایرانی اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_تدابیر_خواب_و_بیداری

بهترین موقع خواب، پس از گذشتن طعام از فم معده است .
خواب باید به حد اعتدال باشد، چه خواب معتدل، به قوت طبیعی بدن فرصت می دهد تا کارهایش را به انجام رساند و موجب افزایش جواهر روح می گردد. با شکم گرسنه خوابیدن قوت را لاغر می کند، بنابراین مضر است .
خواب روز، موجب بروز امراض رطوبیه و نوازل می گردد و رنگ رخساره را فاسد می سازد.
برپشت خوابیدن، سبب انتشار و میل فضولات به راههای تحت را طبیعی گشته، موجب بروز بیماری های ردیه مانند کابوس و سکته می گردد.
اما بیداری زیاد، سبب از بین رفتن رطوبات وخشکی بدن گشته، مانع گوارش وموجب فساد مزاج است و اگر بسیار ادامه یابد، به جنون می انجامد.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۶pc

نوشته در تدابیر خواب و بیداری اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

دیدگاه امام خمینی رحمه الله درباره ی طب اسلامی

 غرب همه چیز استعماری دارد: طب استعماری، فرهنگ استعماری که برای کشورهای عقب افتاده صادر می کنند. آنها می خواهند ما وابسته باشیم و چیزهایی که به ما می دهند وابستگی می آورد. اگر می خواهید رشد حقیقی پیدا کنید و مستقل شوید، اول این وابستگی فکری و قلبی را کنار بگذارید.

یکی از دکترهای امروزی می گفت: برما و بر دکترهای بزرگ این کشور ثابت شده که کاری از طب اروپاف جزجراحی بر نمی آید و داروهای اروپایی معالج نیست، بلکه مُسکنی است که ما به کار می بریم و انتظار آن داریم که دورۀ خود را طی کند و به خوبی یا به هلاکت منجر شود. گفتیم پس چرا دکترها این مطلب را به مرم نمی گویند، گفت : کسی قدرت این گفتار را ندارد، و درست گفت.

می دانیم که علومی که در شرق بود، دسیسه ها اسباب این شد که عقب بزنند آن ها را و به جای آن علوم غرب را بیاورند. دانش هائی که در شرق بود و اروپا از آن تقلید می کرد، دستهائی آمد آنها را عقب زد و محتوی را از ما گرفت، و الان وضع ما وضعی شده است که خیار می کنیم هر چی هست در غرب است و ما هیچ چیز نداریم… اروپا از طب بوعلی تا همین آخر استفاده می کردند. کتاب بوعلی تا همین آخر شاید حالا هم مورد نظر آنها باشد.

امروز همه چیز کشور ما با هم جور است و تا یک شجاعت ادبی در نویسندگان ما پیدا نشود، اصلاح نخواهد شد. امروز اگر کسی ازطب اروپایی یا زندگی اروپا مآبی انتقادی کند، مور دهجو و جنجال بسیار واقع خواهد شد و از نظر جوانان تحصیل کرده ما ساقط می شود. لین با همه حال ممکن است در بین آنان کسانی به فکر بیفتند و سنجشهایی کرده، راهی به خطا کاریهای خود پیدا کنند و برای دوره های بعد از این زمان، طرفدارانی هم برای این مسلک پیدا شود و قدمهایی برای سعادت نسل آتیه برداشته شود.

هان! ای نویسندگان به خود آیید و از بی خردان نهراسید و گفتنی ها را بگویید و زندگی پر آشوب اروپا چشمتان را از حقایق نبندد.

همه شنیدید درزمان تصدی رضاخان، همین شاه کنونی به تیفوئید مبتلا شد؛ وقتی که تمام دکترهای درجه اول کشور از درمان آن مأیوس شدند، طبیب طالقانی با دستور طب قدیم او را معالجه کرد. خوب بود با چننی امتحانی رضاخانیا زمامداران آن روز، به فکر یان بیفتند که طب کشور خود ما نیر باید دست کم در حساب بیاید، لکن به قدری اینها خود را باختند و انگاره را ازدست دادند که حاضر نیستند برای خود جزیی فضیلتی قائل شوند؛ با حسن و هوش خود هر طور شده است مبارزه می کنند که مبادا بر خلاف اروپا سخنی بگویند.

«سابق این طور بوده است که کتب طبی شرق در اروپا رفته است. اروپا را طبیب کرده و آن طبیب های بزرگ را دست کرده. کتب شرق بوده است، کتاب شیخ الرئیس بوده، کتب رازی بوده است، و اینها کار کردند. حالا چه شده است که ما بعد از اینکه تمدن از شرق طرف غرب رفته است، شرق تمدن را صادر کرده به غرب، حالا ما به واسطه یک کارهای ناشایسته ای باید عقب افتاده باشیم و دستمان راطرف غرب دراز کنیم؛ باید شرق سرپای خودش بایستد و خودش را بیابد.»[۱]

[۱]  کشف الاسرار و خبرگزاری فارس ۱۷/۰۷/۱۳۹۴٫

کدمطلب:Dr97041801

نوشته دیدگاه علما و بزرگان درباره طب اسلامی – بخش ششم: این قسمت دیدگاه امام خمینی رحمه الله اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

پس از اینکه با کاشت درختان تراریخته مانند کاج آمریکایی که فاجعه بزرگی در کشور به بار آورد.

در حال حاضر پول بیت المال را با نام وام بلاعوض برای آبیاری قطره ای نابود می کنند

تدبیر برای بحران آب یا نابودی خاک!!

  مقدمه

 هزاران سال است که بشر در تلاش برای حل مشکلات خویش است و هر بار با اختراع یا فرآیند جدیدی که ابداع می کند، حیات کره زمین را یک گام به سوی نابودی سوق می‌دهد. برخی از این ابداعات از همان ابتدا مشخص است که عامل نابودی حیات هستند(مانند انواع سلاح ها) و برخی بعد از مدت ها مشخص می گردد که کره زمین را با تهدید روبرو می کنند( نظیر کودها، سموم شیمیایی، اتومبیلها و حتی داروها). اما تفکر و تدبیر در ایجاد و یا حتی استفاده از این اختراعات می‌تواند در کاهش اثرات مخرب آنها بسیار موثر باشد.

 یکی از این اختراعات، آبیاری تحت فشار است که برای کاهش تلفات و افزایش بهره‌وری آب ایجاد شده است و تقریباً همه مردم و حتی کارشناسان و اساتید کشاورزی شدیداً به مفید بودن آن معتقد و در توسعه آن همراهند. اما همین سیستم ها در حال ایجاد بحرانی هستند که در زیر به آن اشاره می‌شود/

 دلیل اختراع سیستم های آبیاری تحت فشار

گیاهان توسط ۳ فاکتور اصلی آب، نور خورشید و گاز co₂ تولید غذا می کنند. هرچند عناصر دیگری نیز برای تولید غذا توسط گیاهان مورد نیاز هستند اما ۳ فاکتور فوق بیشترین حجم مورد نیاز و مهم‌ترین اثر را در تولیدات هیدروکربن ها و مواد غذایی توسط گیاهان (به عنوان تولید کننده در چرخه غذا) دارند.

 در زمانی که سیستم های آبیاری تحت فشار ابداع شد، این سه فاکتور اصلی، فاکتورهای نور و دی اکسید کربن تقریباً از کنترل بشر خارج بود به صورت رایگان به دست می‌آمد. اما تهیه آب، هم دارای هزینه بود و هم در بسیاری مناطق محدودیت استفاده از آب وجود داشت. به همین دلیل سیستم های آبیاری تحت فشار (نظیر سیستم های بارانی و قطره ای) ابداع شد تا از تلفات آب جلوگیری کنند و با مصرف کردن کمتر آب برای تولید یک واحد غذا، ضمن صرفه جویی در مصرف منابع محدود آب، هزینه های تولید محصولات کشاورزی را کاهش دهند.

سیستم های تحت فشار چگونه در مصرف آب صرفه جویی می‌کنند

 در روش های قدیمی تلفات آب از سه طریق ایجاد میشود :

۱- آب در مسیر انتقال از منبع استحصال( چاه، رودخانه، چشمه یا…) تا محل مصرف، در جوی خاکی به داخل زمین نشت یافته و بخشی از آن به مزرعه نمی‌رسد.

۲-  آب در مزرعه پخش میشود و تنها بخشی از آن در محیط ریشه گیاه زراعی قرار می گیرد و مابقی آب به لایه های پایینی خاک داخل زمین رفته و از دسترس گیاه دور می‌شود و یا بخشی از خاک را که در محدوده ریشه نیست مرطوب می‌کند( مثل فاصله بین ردیف های باغات)

۳- در مسیر حرکت از مبدا تا سر مزرعه( بسته به فاصله) و یا در سطح مزرعه به دلیل تابش خورشید تبخیر می شود.

 در روش های سنتی آبیاری در کشور، بسته به طول مسیر انتقال، نوع محصول، بافت خاک، عمق خاک، ساختمان خاک، درجه حرارت منطقه، وضعیت زهکشی مزرعه، سرعت حرکت آب در جوی و غیره میزان آبی که در دسترس ریشه محصولات زراعی و باغی قرار می گیرد بین ۳۰ درصد تا ۴۰ درصد آب استحصالی از مبدا است و به اصطلاح کارشناسان کشاورزی راندمان آبیاری روش های سنتی بین ۳۰ درصد تا ۴۰ درصد است. در اصطلاح کارشناسان کشاورزی آبی که در اختیار گیاه زراعی و یا درخت قرار نگیرد تلف شده است و لذا بیان می کنند که در روش های سنتی کشاورزی میزان ضایعات آبیاری از ۶۰ درصد تا ۷۰ درصد آب استحصالی است. به بیان دیگر ۶۰ درصد تا ۷۰ درصد آب در بخش کشاورزی ضایع شده و تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد آن به مصرف مفید می‌رسد.

سیاست گذاری برای جلوگیری از تلفات آب

 ایران یکی از کشورهای خشک منطقه با بارندگی ناچیز میباشد و سالهاست که دولتمردان به فکر حل و یا مدیریت بحران آب بوده اند و علی القاعده باید بر روی بخش هایی تمرکز می کردند که بیشترین مصرف و ضایعات آب در آن بخش وجود دارد. از آنجا که ۹۰ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود و ضایعات در بخش آبیاری بیز بین ۶۰ درصد تا ۷۰ درصد بود (متوسط حدود ۶۵ درصد ضایعات آبیاری بر اساس تعاریف کارشناسان کشاورزی) لذا حدود ۵۸ درصد کل آب کشور در فرآیند آبیاری تلف می گردید

۵۸% =۹۰% * ۶۵%

با این استدلال و از سال ۱۳۶۸ به بعد تلاش فراوانی شد که سیستم های آبیاری تحت فشار (عمدتا آبیاری بارانی و قطره ای) که موجب افزایش راندمان بین ۷۰ درصد تا ۹۰ درصد می گردند و ضایعات را به ۱۰ درصد تا حداکثر ۳۰ درصد می رسانند گسترش یابند.

 برای  ترویج این سیستم های آبیاری نیز مشوق های مختلفی توسط دولت ارائه گردید، از طراحی رایگان و وام های ارزان قیمت گرفته تا کمک های بلاعوض دولتی که اخیراً تا ۸۵ درصد هزینه ایجاد سیستم آبیاری تحت فشار را  پوشش می‌دهد.به عبارت دیگر دولت ۸۵ درصد هزینه های ایجاد سیستم‌های تحت فشار را به متقاضی پرداخت می نماید به امید کاهش ضایعات آب و مقابله با مشکل کم آبی.

 با این سیاست ها و مشوق ها، سیستم های آبیاری تحت فشار به سرعت توسعه یافته اند و با گذشت زمان بر سرعت توسعه آنها افزوده شد اما نتیجه کاملاً با انتظارات و پیش‌بینی‌ها انطباق نداشت و با گذشت زمان  چاه ها با سرعت بیشتری عمیق‌تر می شدند.

 اشتباه در تعاریف و عدم دید کامل، عامل ایجاد بحران

 تعریف نادرست از ضایعات اصلی ترین دلیل بروز رخدادهایی است که در برنامه ریزی های فوق محاسبه نشده اند. آن چیزی که در اصطلاح کارشناسان کشاورزی ضایعات  خوانده می‌شود در اصل تلفات نیست بلکه فاکتوری است مهم در کشاورزی پایدار و در جهت حفظ محیط زیست.

آبی که در جوی آب نفوذ می کرد چه می شد؟ همه ما خاطراتی داریم از جوی های روان در بین مزارع که در کنار آنها درختانی روییده شده بود و در حاشیه آن ها علف های فراوانی رشد کرده بود که فضایی مصفا و خنک برای رهگذران ایجاد می نمود. همه موجودات اعم از انسانها و جانوران و حشرات از سایه و هوای تلطیف شده کنار آن بهره‌مند می‌شدند و از آب گوارای جوی می نوشیدند. درختان و گیاهان کنار جوی انرژی خورشید را در گرمای تابستان می‌گرفتند غذا برای موجودات دیگر ساخته و در ضمن انرژی خورشید را مهار می کردند. گونه های مختلف گیاهی و جانوری  در کنار این محیط زندگی می‌کردند و تنوع زیست محیطی برقرار می‌شد.

بعد از کار گذاشتن لوله های انتقال آب و جلوگیری از خروج حتی قطره ای از آب، دیگر درختان و گیاهان امکان رشد در حاشیه جوی را ندارند. آب کمتری برای جانوران وجود دارد و گونه های گیاهان، پرندگان و جانوران به دلیل محدودیت آب در خطر قرار می گردند.  این  دلیلی است که چرا اصلی‌ترین اصلی‌ترین خسارت کشاورزانی که مزرعه خود را به آبیاری قطره ای تجهیز کرده اند جویدن لوله ها توسط موش ها است. بله موش‌هایی که آبی برای نوشیدن پیدا نمی کنند و در ضمن دندان های قدرتمندی برای جویدن اجسام سخت دارند، وقتی می بیبنند در لوله های آبیاری، آبی خنک در حال عبور است اما آنان حتی قطره‌ای از آن  نصیب نمی برند ناچارند لوله ها را بجوند تا به آب دست پیدا کردند از تشنگی خلاصی یابند.

 در مزرعه و در زمانی که آبیاری سنتی انجام می شد بخشی از آب به لایه‌های زیرین خاک نفوذ می‌کرد و از دسترس گیاه خارج می‌شد که به عنوان ضایعات شناسایی می گردید اما این آب که به عمق خاک می رفت بعد از مدتی مجدداً به سفره های آب زیرزمینی می پیوست و مجدد در چرخه قرار می گرفت.  به عبارت دیگر آبی که به عنوان ضایعات شناسایی می شد در حقیقت بازیافت می شد و برای استفاده مجدد در آینده به ذخایر قبلی  اضافه می‌شد.

اما آیا این  سوبسیدی که برای اجرای سیستمهای آبیاری تا ۸۵% ارائه می گردد موجبات برداشت کمتر از ذخایر و حفظ منابع آبی را ایجاد می نماید؟ مسلماً پاسخ منفی است.

در کشاورزی ایران،آب عامل اصلی محدود کننده سطح کشت کشاورزی بوده است به این صورت که کشاورز تنها می‌توانست با منابع محدود آبی خود تنها می توانست بخشی از زمین خود را بکارد و مابقی زمین خود را به صورت آیش (نکاشت) قرار می داد. این کار باعث بهبود شرایط حاصلخیزی خاک برای کشت سال بعد می شد و کشاورز در سال آینده بخشی از زمین را می کاشت که در سال قبل آیش بوده است.

با ورود سیستم های آبیاری، کشاورز می دید که که با منابع موجود آب خود (مثل چاه) چنانچه تمام زمین  خود را مجهز به آبیاری تحت فشار نماید می تواند محصول بیشتر به پول بیشتری بدست آورد، پس تمام زمین را با هزینه دولت مجهز به آبیاری تحت فشار می نمود. پس کشاورز برداشت از منابع آبی را کاهش نمی‌داد بلکه فقط سطح بیشتری از محصولات را می کاشت. در برخی مناطق حتی بر روی زمین دوبار کشت متداول شد.

پس می‌توان گفت که اصلی ترین دستاورد توسعه سیستمهای آبیاری افزایش قابل توجه حجم تولید در کوتاه مدت و همچنین تاثیر مثبت  در درآمد کشاورزان بوده است.

 خسارت‌های اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار بدون لحاظ آینده‌نگری

اجرای سیستمهای تحت فشار به  روش فعلی خسارتهایی به شرح زیر در پی دارند که در کوتاه مدت، میان مدت یا بلند مدت اثر منفی خود را آشکار میکنند:

1. اثرات مخرب بر محیط زیست (میان مدت): محدود کردن توزیع آب در منطقه باعث محدود شدن رشد و تکثیر گیاهان بومی می گردد. از طرفی دیگر کمبود آب های سطحی موجب محدود شدن منابع آب آشامیدنی برای جانوران، پرندگان وحتی حشرات می گردد و ضمن افزایش مرگ و میر موجب کوچ جانداران به سمت مناطق مناسب تر می شود و ترکیب گیاهی و جانوری را به خطر می اندازد.
2. گرم شدن محیط (میان مدت): توزیع آب در بخشهای غیر کشاورزی موجب رشد گیاهان و درختان می گردد. گیاهان بخشی از انرژی خورشید را مهار کرده و به صورت مواد غذایی هیدروکربنه ذخیره می کنند. این مهار انرژی خورشیدی ضمن تهیه غذا برای جانوران، پرندگان و حشرات از آزاد شدن انرژی در محیط می کاهد.این اثر بعلاوه تبخیر آبی که در سطح زمین توزیع شده موجب تلطیف و خنک شدن هوا می‌شود. اما در سیستم های نوین پوشش سبز مسیر انتقال و بین ردیف های کشاورزی به حداقل می رسد و لذا ما شاهد افزایش دما خواهیم بود. وقتی این اتفاق (افزایش درجه حرارت ناشی از تأثیر استفاده از سیستم های تحت فشار) در سطح وسیعی  از کشور اتفاق می‌افتد( به واسطه اجرای  سطح وسیع آبیاری تحت فشار در کشور) ما شاهد افزایش میانگین درجه حرارت در کل کشور خواهیم بود. این افزایش دما خود عاملی برای افزایش تبخیر و تعرق و هدر رفتن آب خواهد گردید.
3. سریع تر شدن تقلیل منابع آب زیرزمینی و تسریع در بحران آب ( کوتاه مدت): در روش آبیاری سنتی، حدود ۴۰ درصد از آب استحصالی به داخل زمین و لایه های پایینی خاک رفته و نهایتاً مجدد به آبهای زیرزمینی می پیوست. این آب قابلیت استفاده مجدد در سال های بعد را داشت. اما با اجرای سیستم های جدید، صرفه جویی حاصل از مصرف کمتر آب موجب گردید که کشاورزان سطح کاشت را افزایش دهند و این آب به جای برگشتن به مخازن زیرزمینی، تبدیل به محصول کشاورزی شده و پس از برداشت از منطقه خارج شود.این اتفاق به معنی تسریع افت آب‌های زیرزمینی است اکنون مشاهده می گردد که در ۲۵ سال اخیر سرعت کاهش منابع زیرزمینی به طور چشمگیری در حال افزایش است.
4. افزایش استفاده از سموم شیمیایی (کوتاه مدت(: وقتی که ما با اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار توزیع آب را محدود به حاشیه ریشه گیاهان زراعی و باغی می کنیم؛عملاً زندگی را محدود به گیاهان زراعی و باغی و حاشیه ریشه آنها کرده ایم. گیاهان بومی منطقه (که در کشاورزی آنها را علفهای هرز می نامیم) بیشتر در اطراف گیاهان زراعی رشد می کنند (چون آب بیشتری در آن مناطق است). از سوی دیگر حشرات نیز به دلیل محدود شدن منابع غذایی به روی گیاهان زراعی و باغی متمرکز می گردند. در زمانی که سطح کشاورزی کوچک بود نسبتاً راحت تر امکان وجین دستی علفهای هرز وجود داشت اما اکنون که با ورود سیستم های تحت فشار سطح کشاورزی افزایش یافته دیگر برای کشاورز امکان وجین دستی وجود دارد و استخدام کارگر نیز بسیار گران تمام می‌شود. از سوی دیگر روش های مکانیزه مکانیکی نظیراستفاده از روتیوارتنها برای حذف علف های بین ردیف ها کاربرد دارد و در حاشیه درختان و ردیف های کشت به دلیل آسیب به گیاهان زراعی و درختان، استفاده از روش‌های مکانیکی مشکل بود و کشاورزان به ناچار به سراغ استفاده از علف کش ها میروند. ارزان بودن سموم علف کش نیز عامل توسعه استفاده از آنها بیش از حد مجاز می باشد. در خصوص افزایش هجوم حشرات به گیاهان زراعی قبلاً از آنها نام برده شد تقریبا هیچ گزینه ای ارزان تر از استفاده از حشره کش ها وجود ندارد و لذا استفاده از آنها به صورت چشمگیری افزایش یافته است. افزایش استفاده از سموم علف کش و حشره کش نهایتاً افزایش جذب سموم در بدن مصرف کنندگان و توسعه انواع بیماری ها نظیر سرطان ختم می شود. ضمن اینکه استفاده زیاد از این سموم اثرات مخرب جبران ناپذیری در تخریب محیط زیست دارند که در این مقال نمی گنجد.
5. افزایش فرسایش خاک و تولید ریزگردها (میان مدت): با محدود کردن توزیع آب به سطح ریشه گیاهان زراعی و باغی، همانظور که قبلاً توضیح داده شد سطح سبز محدود به گیاهان زراعی و یا ردیف درختان می شود و خاک در معرض فرسایش بادی قرار می گیرد. با افزایش سطح خاکهایی که در معرض فرسایش قرار می گیرند پدیده فرسایش چشمگیرتر می شود به نحوی که امروزه شاهد حضور ریزگردها در مناطق مختلف کشور هستیم.
6. شور شدن خاک (بلندمدت): آبهای ایران معمولاً دارای مقادیر فراوانی املاح هستند. در هر بار آبیاری، آب و بخشی از مواد غذایی محلول (نظیر منیزیم و کلسیم) توسط گیاهان جذب شده و باقیمانده مواد محلول نظیر سدیم و کلسیم در خاک باقی می ماند. در سیستمهای سنتی آبیاری به واسطه حجم زیاد آب مصرفی، نمکی که از آبیاری قبلی در خاک باقیمانده توسط آب آبیاری شسته شده و به طبقات پایین خاک رفته و در طبقات زیرین رسوبگذاری شده یا توسط آب بصورت محلول به منبع اولیه برمی گردد. اما در روشهای نوین تحت فشار توزیع آب محدود به محوطه ریشه گیاه می شود و آبی برای شستشوی نمک وجود ندارد. لذا به مرور زمان غلظت نمک در سطح ریشه افزایش می یابد و طی چند دهه آبیاری، بسته به میزان غلظت محلول آب، خاک زراعی تبدیل به شوره زار می شود. کم کم کشاورز خواهد دید که خاکش شور شده و محصول قبل را نمی دهد و به مرور ابتدا نوع گیاهان به محصولات شوری دوست که بسیار محدود هم هستند تغییر می کند و در نهایت به دلیل عدم بازدهی زمین ناچار به مهاجرت خواهد گردید.

توسعه نامتناسب با منطقه، بار مضاعفی بر زیست بوم میهن

در اشاعه توسعه آبیاری تحت فشار دو کفه وجود دارد. کفه نخست افزایش تولیدات کشاورزی و کمک به بهبود درآمد ملی، حرکت در جهت خودکفایی استراتژیک غذایی و بهتر شدن درآمد کشاورزان (البته بطور موقت و کوتاه مدت) که بخش مفید این اقدام است و درکفه مقابل ناپایدار شدن چرخه آب و سرعت بخشیدن به بحران آب، خسارت به محیط زیست، افرایش مصرف سموم و به خطر افتادن سلامت مردم و در نهایت شوره زار شدن خاکهای کشور که بخش منفی این توسعه را شامل می گردند.

اما خطا در انتخاب سیستم آبیاری متناسب با منطقه موجب گردیده که در مناطقی از جنوب کشور حتی همان منفعت کوتاه مدت برای کشاورزان نیز حاصل نگردد. توسعه سیستم آبیاری بارانی در جنوب کشور یکی از این توسعه نامتناسب با منطقه است. در بهار و تابستان های گرم استان های جنوبی که درجه حرارت در نیمی از سال بالاتر از ۴۰ درجه سانتیگراد است، سیستمهای آبیاری بارانی آب را به صورت پودر در فضا می پاشند باعث می شوند که بخش قابل توجهی از آب در گرمای بالا و رطوبت ناچیز بلافاصله تبخیر شود و اصلاً به زمین نرسد و کشاورز حتی افزایش تولیدی را که انتظار داشت به دست نیاورد. ضمن اینکه برگ سوختگی بر اثر تمرکز نور خورشید و یا اثر منفی کلر محلول در آب که روی برگ ها نشسته موجب خسارت نیز می گردد.

 اخیرا به نام طرح رهبری مبلغ قابل توجهی از صندوق توسعه ملی برای اجرای سیستم آبیاری بارانی در استان خوزستان تخصیص یافت. در این طرح کلیه اراضی کشاورزان به صورت رایگان به سیستم آبیاری بارانی  مجهز می گردند. بخشی از این طرح اجرا شده است اما تکمیل این پروژه خسارات شدیدی خواهد بود برای استان خوزستان و منابع آب و خاک این استان زرخیز.

 شور شدن خاک بحرانی بدون راه گریز

 ایران امروزه نگران بحران آب است و همه مردم از بحران آب می گویند. دلیل هم این است که امروز مشکل بی آبی به حد خطر رسیده است. این بحران به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع آبی طی نیم قرن گذشته، گلوی کشور را می فشارد. اگر ۳۰ سال قبل در سیاست‌های خود بازنگری میکردیم امروز اینگونه مبهوت و گرفتار نبودیم.

 اما به صراحت می توان گفت  بحران جاری آب قابل گره‌گشایی است. ما کشور هستیم که از جنوب به آبهای آزادراه داریم پس منابع آبی نامحدود در اختیار است و تنها کافی است بتوانیم آب دریا را با روش های ترکیبی  که همگی سال‌هاست کشف شده اند شیرین کنیم. منابع لایزال انرژی خورشیدی نیز به وفور در دسترس است. به سادگی می‌توان با صرف هزینه، انرژی خورشیدی زیادی را استحصال نمودند و آب دریای عمان را شیرین کرد و با استفاده از همان انرژی و خاصیت سیال بودن آب، آن را به مناطق مختلف کشور رساند. هرچند قیمت این آب و محصولات حاصل از آن بسیار گران خواهد بود اما بالاخره گریزگاهی است از این بحران مهلک.

 اما شور شدن خاک دیگر  علاج و گریز گاهی ندارد. خاک منبع ارزشمندی است که تشکیل هر سانتیمتر آن به ۲۰۰ سال زمان نیاز دارد. منابع خاک جدیدی نیز در دسترس نیست و خرید و حمل و پخش آن چنان گران تمام خواهد شد که منابع کشور کفاف آن را نخواهند داد. پس باید از همین امروز چاره ای اندیشید.

                                                                                     کارشناس کشاورزی

                                                                         جامعه اسلامی حامیان کشاورزی ایران

نوشته تدبیر برای بحران آب یا نابودی خاک!! اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

نکته های شنیدنی

#در_شناخت_نگهداری_کبوتر

دهقان ها رسم داشتند که در باغ ها و مزارع خود کبوترخانه می ساخته اند به خاطر فضله آن. برای مزارع و درختان بسیار مفید است.
و نیز گفته اند آواز کبوتر برای مغز انسان سودمند است و در بعضی کتب آورده اند که اگر چیزی معدنی را رنگین کنیم به رنگ یکی از جواهرات قیمتی، آن را در گلوی کبوتر بچه بگذاریم و بیرون بیاوریم، در همان لحظه هم رنگ آن بگردد.
و نیز برای بیماری که در حال بهبودی است، گوشت کبوتر بچه مناسب و فواید بسیاری دارد.
کبوتر ماده، اندک است. در دو ماه زمستان لازم است که کبوتر را دانه دهند.
و بچه کبوتر بسیار حاصل می شود و هم در چهل روز بچه کبوتر بوجود می آید و هم در تمام سال به غیر از دو ماه زمستان و در این دو ماه اگر مکان گرم باشد، باز هم بچه کبوتر بوجود می آید.
بعضی می گویند کبوترها زیره را از همه دانه ها بیشتر دوست دارند.
و نباید آنها را بسیار پرواز داد زیرا که از پرواز زیاد، خسته می شوند و به مکان دیگر می روند.
باید قبل از پرواز کبوتر، اول آنها را دانه و آب داد.
و مکانی که خانه آنهاست باید در داخل آن طاق ها که در آن، کبوتر تخم گذاری می کند و بچه کبوتر به دنیا می آید و پیش طاق ها چوب ها باید بر آن نشینند و بعضی چهار ستون داخل می کنند و کبوترخانه را بر بالای آن چهار ستون بنا می کنند تا حیوانات موذی نتوانند به کبوترها آسیب برسانند.
و همیشه باید مقداری آب در کبوترخانه باشد تا برای آب به بیرون نروند و کسی نتواند کبوترها را صید کند.
و باید خیلی در کبوترخانه نرویم که برای کبوترها مضر است، گاهی اوقات برویم.
باید هر سه و چهار روزی برای نظافت و پاکیزگی از فضله، به کبوترخانه برویم.
و اگر بخواهند کبوتر به کبوترخانه بیاورند، کبوتر بچه وکبوتر جوان نیاورند،
بلکه کبوتری بیاورند که بچه بیشتری آورد، بیشتر از ده جفت کبوتر یکباره درنیاورند.
اگر بیشتر از یک نوبت درآورند، به کبوترخانه عادت نمی کنند.
و بعضی می گویند که مار از آواز کبوتر نفرت می گیرد و فرار می کند.
و اگر برگ سداب بر دریچه بگذارند، راسو نمی آید
و اگر کبوتران را زیره دهند، چون بیرون آیند کبوتران دیگر بوی زیره را متوجه می شوند و با آنها دوست می شوند و به کبوترخانه می آیند.
و گفته اند که اگر مصطکی دود کنند، کبوتر بسیار در کبوترخانه جمع می شوند.
و اگر زیره و عدس و آب آغشته کنند و به آنها بدهند و یا آن که عدس در شربت آغشته کنند و یا در شربت بپزند و به آنها بدهند و آب آنها را با عسل مخلوط سازند، به کبوترخانه علاقمند می شوند.
و اگر مقداری نان گندم خشک بکوبند و با قدری قسط دریایی در خمیر آغشته کنند و قبل از (پرواز کردن) پراندن به آنها بدهند یا قبل از پراندن مقداری زیره به آنها بدهند یا قدری انجیر بپزند و با خمیر آرد جو ناپخته مخلوط کنند و قبل از پراندن به آنها دهند، زودتر به کبوترخانه باز می گردند.

کدمطلب:۹۷۰۴۰۶ ۲۰pc

نوشته در شناخت نگهداری کبوتر اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.

جراح پادشاه گللنده

گاهی اوقات، نوع بخصوصی از فصد مورد درخواست بود که هیچ دلاکی نمی توانست آن را انجام بدهد. در یادداشتهای تاورنیه، مربوط به مسافرت از اصفهان به گللنده که در سال ۱۰۸۰ انجام گرفت، مطالبی دربارۀ یک هلندی نوشته شده که حراجِ پادشاهِ گللنده بوده است. او می نویسد:

شاه از یک سر درد شدیدرنج می برد. پزشکان دربار چنین نظر دادند که باید از چهار منطقه زیر زبان او خون گرفته شود، اما هیچ کس نبود که بتواند این کار را انجام بدهد. پزشکان هندی در جراحی سررشته نداشتند. از آنجا که اندکی قبل از این ماجرا پیترودولان هلندی Peter de Lan به عنوان جراح به خدمت شاه در آمده بود، از وی پرسیده شد که آیا می تواند این کار را انجام بدهد یا نه؟

او جواب داد: در جراحی کاری از این ساده تر وجود ندارد.

چند روز پس از این واقعه، شاه به جراح هلندی اطلاع داد که فردای آن روز آماده است تا چهار منطقه زیر زبان او فصد بشود و همچنان که اطبّای مخصوص وی توصیه کرده اند، باید مراقبت کند که از این چهار نقطه بیش از ۲۴۰ گرم خون گرفته نشود.

صبح روز بعد، دولان به دربار رفت و دوخواجه حرمسرا او را به اتاقی راهنمایی کردند و سپس وی را به حمام بردند و پس از آنکه لباسهایش را در آوردند، خوب سر و تن او مخصوصاً دستهایش  را شستند. آن گاه داروهای خوشبو به بدن او مالیدند و به جای لباس خودش لباسی محلی بر وی پوشاندند و بعد او را به نزد شاه بردند و او در آنجا چهار ظرف از طلا دید که پزشکان شاه آنها را با دقت وزن کرده بودند.

جراح هلندی کار خود را آنچنان با مهارت انجام داد که پس از گرفتن خون از زیر زبان شاه چهار ظرف طلا، که هر کدام ۶۰ گرم خون جا می گرفت، بدون کم و زیاد  پر شد و شاه آنچنان از عمل او خوشش آمد که سیصد پاگود Pagod (معادل هفتصد کرون Crown) به وی دستمزد داد.

نوشته حکایت هایی خواندنی از انواع خون گیری: جراح پادشاه گللنده اولین بار در سایت حکیم دکتر روازاده | پدیدار شد.